در این مقاله علمی ، با موضوع نیاز سرمایی درختان میوه خزان پذیر ، بطورکامل وجامع اشنا می شوید
لطفا تاپایان ، مقاله را دنبال بفرمایید
درختان میوه مناطق معتدله در چرخه سالیانه خود به یک دوره سرما نیاز دارند تا بعد از آن با مهیا شدن شرایط مناسب جهت رشد، شکوفایی طبیعی جوانه های گل با موفقیت انجام شود و منجر به تولید یک میوه کامل شود.
♦️ تعریف نیاز سرمایی:
حداقل زمان لازم برای سرمادهی یک رقم در زمان خواب درخت که موجب از سرگیری رشد طبیعی آن در فصل رویش می شود (نیاز سرمایی) گفته می شود.
درختان جهت مقاوم سازی خود در برابر سرمای زمستان با فرا رسیدن فصل پاییز دچار تغییرات هورمونی میشوند و هورمون های بازدارنده رشد مانند آبسیزیک اسید به مقدار زیادی در برگ ها ساخته می شود و به دنبال آن تنفس در گیاه کاهش یافته و پس از ریزش برگ ها درخت وارد مرحله رکود و خواب می شود.
در پایان زمستان جهت تخریب و از بین رفتن هورمون های بازدارنده ، مانند آبسیزیک اسید و تولید و غلبه مجدد جیبرلین و سیتوکینین و … درخت بایستی نیاز سرمایی خود را دریافت کرده باشد، در غیر این صورت این ناهنجاری باعث بروز مشکلاتی خواهد شد.
دمای مؤثر برای تأمین نیاز سرمایی در دامنه (0 تا +7) درجه سانتی گراد تعیین شده است دماهای بالاتر یا پایین تر نه تنها در شکستن رکود بی تأثیر است بلکه اثرات منفی نیز به همراه دارد.
♦️ دسته بندی درختان میوه بر اساس منطقه کاشت:
1_ درختان میوه منطقه معتدله:
این درختان در عرض های جغرافیایی 30-50 درجه شمال و جنوبی کشت می شوند. این مناطق دارای زمستان هایی با یخبندان طولانی هستند و دارای سه خصوصیت اصلی می باشند:
الف ) دارای نیاز سرمایی هستند،گیاه باید به مدت معینی در طی پاییز و زمستان در معرض دمای( 0 تا +7) C قرار گیرد تا جوانه های آن تکامل پیدا کرده و در بهار گل بدهد. در این محدوده دمایی سطح قند های ساده ( گلوکز و فروکتوز ) افزایش یافته و این قندها میتواند در طی مراحل تکامل جوانه مصرف شوند.
ب )دارای مقاومت نسبی در برابر سرما هستند.
ج) خزان پذیرند.
2_میوه های مناطق معتدله عبارت اند از:
(سیب، زردآلو، گردو، گلابی، بادام، فندق، به، آلو، ازگیل، هلو، گیلاس، زالزالک، شلیل، آلبالو، عناب، توت درختی، دانه دارها، هسته دارها یا سیاه ریشه دارها و خشکبار.
2_ میوه های نیمه گرمسیری:
این میوه ها در عرض جغرافیایی (20–30) درجه عرضهای جغرافیایی کشت میشوند و در برخی منابع دیگر (23_-35) درجه شمالی را مناسب کشت این میوه ها میدانند.
سه مشخصه اصلی میوه های نیمه گرمسیری عبارتند از:
الف ) دارای نیاز سرمایی کم هستند.
ب) مقاومت به سرمای کمی دارند.
ج) بعضی خزان پذیرند : مانند ( کیوی، انار، انجیر ) بعضی همیشه سبزند مانند ( خرما، زیتون، مرکبات).
3_ میوه های گرمسیری :
این میوه ها در عرض جغرافیایی (0 الی 23 ) عرضهای شمالی و جنوبی کشت میشوند
مناطق گرمسیری مناطقی هستند که یخبندان ندارند و میانگین سالانه دما در آنها بالاتر از 21 درجه سانتیگراد است
میوه های مناطق گرمسیری عبارت اند از:
(موز، انبه، نارگیل، آناناس، کاکائو، و…،
♦️ سه مشخصه اصلی میوه های گرمسیری عبارتند از:
الف ) نیاز سرمایی ندارند
ب) مقاومت به سرما ندارند
ج) همیشه سبزند
♦️ اثرات عدم تأمین نیاز سرمایی در درختان میوه :
از اثرات عدم تأمین نیاز سرمایی درختان میتوان به
1)کاهش تولید گرده
2)کاهش رشد میانگره
3)به وجود آمدن برگهای غیرطبیعی
4)ریزش جوانه ها
5)تأخیر و بی نظمی در گلدهی و برگدهی
6)تشکیل میوه کم در سال پرمحصول حساس شدن درخت به بیماریها وتنش های محیطی و…. اشاره کرد.
♦️ عوامل تأثیر گذار بر روی نیاز سرمایی درختان:
نوع جوانه:
به صورت کلی جوانه های گل نیاز سرمایی کمتری نسبت به جوانه های رویشی دارند و یا جوانه های انتهایی نیاز سرمایی کمتری نسبت به جوانه های جانبی دارند.
نور و باران:
وجود هوای مه آلود و بارانی باعث تأمین نیاز سرمایی و شکستن رکود جوانه ها میشود.
طول، عرض جغرافیایی و ارتفاع از سطح دریا:
به عنوان مثال کشت درختان سیب در ارتفاع کمتر از 1000 متر علاوه بر عدم تأمین نیاز سرمایی ،باعث بروز مشکلات فراوانی در حمله آفات، بیماریها و کاهش کیفیت میوه میشود .
یا کشت پسته در ارتفاعات کمتر از 700 متر به هیچ عنوان توصیه نمیشود.
♦️ عوامل ژنتیکی و نوع رقم:
واکنش و نیاز ارقام به سرمای زمستانه بسیار متفاوت است، به عنوان مثال نیاز سرمایی برخی از ارقام پسته ایران متفاوت است که متعاقبا جدول نیاز سرمایی ارقام مختلف پسته به توفیق حق ارائه خواهد شد.
تغذیه و آبیاری:
کمبود آب و مواد غذایی و مسمومیت ازت و به طور کلی هر عاملی که موجب شود، درختان ضعیف باشند موجب می شود رکود آن درخت عمیق تر بوده و نیاز سرمایی بالاتری داشته باشد.
نکته جالب توجه اینکه در طول پاییز و زمستان دماهای بالای 16 درجه سانتیگرادباعث از بین رفتن سرماهای ذخیره شده درختان می شود.
♦️ روشهای تأمین نیاز سرمایی درختان :
روشهای غیرشیمیایی که می تواند در جهت تأمین نیاز سرمایی درختان موثر باشد شامل موارد زیر است:
1_ عدم استفاده از کودهای ازته در آخر تابستان
2_هرس و سرزنی جهت غلبه بر چیرگی انتهایی
3_ استفاده از سیستم آبیاری بارانی بصور میست (اسپری )بروی شاخه ها ،در زمان خواب درختان
4_ استفاده از ارقامی که دارای نیاز سرمایی کمی هستند
♦️ استفاده از روشهای شیمیایی تأمین نیاز سرمایی درختان به سه منظور صورت میگیرد:
الف )برطرف کردن نیاز سرمایی
ب) همزمانی شکفتن جوانه ها و رسیدن میوه ها
ج) افزایش شکوفایی جوانه ها (به خصوص در ارقامی که غالبیت جوانه انتهایی دارند)
ترکیبات زیادی جهت رفع نیاز سرمایی درختان معرفی و استفاده شده که میتوان به چند ترکیب که کارآمدتر و دسترسی به آن ها آسان تر می باشد اشاره نمود:
1_ پارافینهای امولسیون شونده که در بازار به نام «روغن وُلک» معروف است. روغن وُلک جهت مبارزه با آفات به همراه سموم فسفره مصرف می شود.
دو نکته مهم در رابطه با مصرف این ترکیب قابل توجه می باشد:
اول : اینکه مصرف زیاد و دُز بالاتر از توصیه این ماده در مناطق مرتفع و سرد باعث شیوع و طغیان بیماریهای قارچی می شود
دوم : اینکه متأسفانه برخی از شرکتها به جای استفاده از پارافین در تولید این محصول ، از روغن سوخته یا گازوئیل استفاده می کنند که خسارات زیادی را به رشد و نمو گیاه وارد می کند و باعث زوال تدریجی درختان می شوند.
2_نیترات پتاسیم :
این ماده با داشتن دو ماده غذایی جهت شکستن رکود در جوانه گل نیز کارایی بسیار مثبت داشته است و غلظت مصرف این ترکیب 5 درصد می باشد. معهذا برای میزان مصرف ،توصیه لیبل شرکت تولید کننده در الویت خواهد بود.
3_ ترکیبات حاوی اسیدآمینه :
اسید امینه (پرولین) نیز باعث تسریع رشد جوانه و شکستن رکود جوانه ها می شود.
4_ روغنهای گیاهی امولوسیون شونده مانند :
روغن سویا، آفتاب گردان و کلزا با میانگین غلظت 5 درصد تأثیر بسیار مثبتی جهت شکستن رکود جوانه ها و تأمین نیاز سرمایی دارند و در طبیعت و محیط زیست نیز سازگارتر هستند..
شایان ذکراست :
کلیه مقالات علمی ،جهت بالارفتن سطح اطلاعات عمومی ومدیریتی شما دوستان باغدار در امور باغداری وکشاورزی می باشد
✍توصیه موکد میشود در همه موارد و موضوعات مطروحه ، از نظرات ومشاوره کارشناسان خبره در منطقه خود بهره ببرید .
مهندس مهدی سعیدی نژاد
